Đối với cây hoa, cây cảnh, nhện đỏ cũng như rệp sáp phá hại nhiều loại hoa cây cảnh, phá từ giai đoạn cây con cho đến giai đoạn cây trưởng thành. Tuy nhiên, giai đoạn cây trưởng thành thường bị hại nặng nhất.
Tác hại của rệp sáp đối với hoa cây cảnhRệp sáp thuộc họ rệp Pseudococcidae, chúng phân bố rộng khắp, từ vùng nhiệt đới đến cận nhiệt đới, hiện diện gần như khắp nơi, là côn trùng nguy hiểm phá hại trên hơn 70 loại cây trồng khác nhau. Ngoài ra chúng có thể sống ký sinh trên các vật chủ trung gian như các loài cỏ dại.
Trong nông nghiệp, rệp sáp được xem là loại côn trùng gây hại nặng đến quá trình sinh trưởng, phát triển của cây trồng ở tất cả các giai đoạn từ cây non đến cây già, trên tất cả các bộ phận: rễ, thân, lá, hoa và quả của hầu hết các loại cây trồng, trong đó Hoa, cây cảnh là những loại cây trồng bị rệp sáp tấn công và gây hại nặng, làm ảnh hưởng đến giá trị thẩm mỹ và hiệu quả kinh tế.
Cách nhận biết và quá trình phát sinh, phát triểnKhi mới xuất hiện, rệp sáp phân bố thành những đốm trắng rời rạc. Sau 3 - 7 ngày, chúng đã sinh trưởng thành khối trắng mịn như bông, rệp có hình bầu dục, không cánh, có chiều dài khoảng 4 mm và có nhiều sợi sáp ngắn, dài màu trắng bao phủ trên mình.
Vòng đời của một con cái thường trong khoảng 115 ngày và con đực trong thời gian ngắn 27 ngày. Rệp sáp cái sinh sản vô cùng nhanh chóng, mỗi lần đẻ có thể lên đến 200 - 250 quả. Thời tiết nắng nóng là thời gian thích hợp nhất cho loài côn trùng này sinh sôi và phát triển với tỷ lệ trứng nở vào mùa hè lên đến 91%.
Quá trình sinh trưởng, phát triển của rệp sáp được chia thành 2 giai đoạn chính:
Giai đoạn sống ký sinh
Giai đoạn này, Rệp sáp thường xuất hiện ở gốc cây, khe và rãnh rễ cây ở phần rễ dưới mặt đất sau đó chúng di chuyển lên phần thân, lá phía trên. Dấu hiệu dễ nhận biết là cây hoa, cây cảnh sẽ chuyển từ màu xanh dần sang màu vàng, lá, ngọn xoăn lại.
Giai đoạn sinh trưởng
Giai đoạn này, rệp sáp sẽ xuất hiện tại cuống hoa. Sau khi hoa nở thì chúng bắt đầu hút nhựa cây và khiến cây bị mất dinh dưỡng dẫn đến chết cả cây.
Biện pháp phòng trừ rệp sápCó nhiều cách khác nhau để diệt và phòng trừ rệp sáp hiệu quả trong quá trình chăm sóc cây hoa, cây cảnh.
Bước thứ nhất cực kỳ đơn giản nhưng thường không được chú ý đó là cần cắt tỉa sớm các lá, cành cây mới bị rệp sáp tấn công để tránh lây lan.Phát quang cỏ dại xung quanh vườn, thường xuyên vệ sinh, tránh tạo điều kiện cho rệp sáp phát tán.Tuân thủ chế độ bón phân kết hợp phân bón hữu cơ hoai mục, phân hữu cơ vi sinh với các loại phân bón tổng hợp có hàm lượng đạm, lân, kali cân đối và có lịch trình để nâng cao sức đề kháng cho cây hoa, cây cảnh.Tiếp theo là sử dụng các biện pháp sinh học để diệt rệp sáp, trong trường hợp mật độ gây hại lớn hoặc phun phòng trước cho cây.
Sử dụng nước rửa chén (theo cách dân gian)Chuẩn bị 10ml nước rửa chén, 2 muỗng dầu ăn, 1,5 lít nước. Trộn hỗn hợp này lại với nhau, sau đó phun lên hết thân, cành, mặt trên, mặt dưới của lá, để tránh hiện tượng bỏ sót rệp sáp khiến chúng phát tán, lây lan.
Tốt nhất nên xịt vào khoảng từ lúc giờ sáng là thời điểm tốt nhất. Kéo dài mỗi tuần 1 - 2 lần để đạt hiệu quả tốt hơn. Ngoài ra có thể đến một số cách phòng ngừa khác như sử dụng thiên địch, baking soda, mù tạt.
Sử dụng chế phẩm sinh họcVề hiệu quả và tối ưu để tiến hành bảo vệ trước sự tấn công của rệp sáp gây hại tốt hơn bởi được làm từ những nguyên liệu có sẵn, đảm bảo an toàn cho người sử dụng trong quá trình phun xịt rệp sáp. Một điều quan trọng hơn nữa, khả năng ngăn chặn sinh sản của rệp, khi ấu trùng rệp sáp nở gặp phải chế phẩm sinh học sẽ bị tiêu diệt ngay lập tức.
Trên thị trường có nhiều loại chế phẩm sinh học để tiêu diệt các loại côn trùng gây hại như rệp sáp, bọ trĩ, nhện đỏ... Hoạt chất sinh học Emamectin là sản phẩm sinh học có khả năng tiêu diệt hiệu quả rệp sáp và là sự lựa chọn hàng đầu của các nhà vườn.
Chú ý: Để phòng trừ rệp sáp hiệu quả hơn, khi pha thuốc, cần nhỏ thêm khoảng 0,5 - 1 ml nước rửa chén/10 lít nước thuốc để làm tăng độ bám dính của thuốc.
Tác hại của nhện đỏ đối với hoa cây cảnhNhện đỏ thuộc họ Tetranychidae, chúng là loài côn trùng đa thực, gây hại trên nhiều loại cây khác nhau. Tuy vòng đời ngắn nhưng chúng sinh sản rất nhanh, chính điều này đã khiến nhện đỏ gây hại nghiêm trọng lên cây trồng nói chung và cây hoa, cây cảnh nói riêng.
Nhện đỏ lan truyền, tăng diện tích gây hại trong vườn nhờ nhả những sợi tơ được gió đưa đi xa và các dụng cụ làm vườn. Chúng sống tập trung ở cả hai mặt trên và dưới lá cắn biểu bì và chích hút mô dịch của lá cây, làm giảm khả năng quang hợp của cây, tăng thoát hơi nước từ đó khiến cây kém phát triển.
Trong điều kiện thời tiết ở Việt Nam, chúng gây hại quanh năm. Khi cây bị nhẹ, lá có đốm trắng như hạt bụi li ti, sau chuyển sang màu vàng, phồng rộp, cằn lại, khô cứng và rụng như là bị bụi.
Khi cây bị hại nặng, lá có màu trắng bạc dễ bị rụng, cây còi cọc, sinh trưởng kém. Khi mật độ nhện đỏ cao, cả cành non cũng bị chúng tấn công, cành trở nên khô và chết.
Chúng không chỉ gây hại trên lá mà còn khiến hoa bị rụng, trái cây bị vàng, sạm và dễ nứt khi trái lớn lên. Ngoài ra chúng còn là nhân tố truyền virus cho cây thông qua việc chích hút.
Cách nhận biết và quá trình phát sinh, phát triển của nhện đỏNhện đỏ hình bầu dục, con trưởng thành có 8 chân, kích thước rất nhỏ từ 0,18 - 0,35mm. Trứng nhện đỏ rất nhỏ, có màu trang suốt rồi chuyển sang màu kem trước khi nở, kích thước 0,1 - 0,14mm, bóng láng, rất khó phát hiện bằng mắt thường. Ấu trùng chỉ có 6 chân và có màu trong mờ. Ở pha nhộng I phát triển thêm một đôi chân, bắt đầu tạo ra tơ. Pha nhộng II toàn thân phủ 1 lớp lông lưa thưa và thường có màu vàng nhạt, xanh lá cây, trắng hay đỏ với đốm đen ở 2 bên thân mình.
Vòng đời của chúng kéo dài từ 15 - 30 ngày, sinh sản hữu tính hoặc vô tính, phát triển qua 5 giai đoạn:
+ Giai đoạn trứng khoảng 3 - 5 ngày.
+ Giai đoạn ấu trùng khoảng 2 - 5 ngày.
+ Giai đoạn nhộng I khoảng 1 - 2 ngày.
+ Giai đoạn nhộng II khoảng 1 - 3 ngày.
+ Giai đoạn trưởng thành sống khoảng 22 ngày.
Biện pháp phòng trừ nhện đỏTrồng cây với mật độ hợp lý, thường xuyên cắt tỉa cành thừa, lá già, không có khả năng ra trái để vườn được thông thoáng.Thường xuyên kiểm tra ruộng vườn để kịp thời phát hiện nguồn nhện đỏ và có biện pháp phòng trừ hợp lý.Phun tưới nước áp lực mạnh lên toàn bộ tán cây nếu thấy nhện đỏ xuất hiện nhiều.Cần khử trùng, vệ sinh dụng cụ làm vườn trước khi sử dụng để tránh lây nhiễm.Khi mật độ nhện lớn, sử dụng các biện pháp đơn giản như trên không hiệu quả, cần tiến hành phun thuốc trừ nhện đỏ bằng thuốc trừ sâu sinh học có hoạt chất là Emamectin hoặc Abamectin, phun kỹ ở cả 2 mặt lá, phun kép 2-3 lần liên tiếp cách nhau 5-7 ngày.Trên đây là tác hại, cách nhận biết, đặc điểm phát sinh, phát triển và cách phòng trừ rệp sáp và nhện đỏ trên cây hoa, cây cảnh. Hy vọng qua bài viết này, bà con nông dân có thêm thông tin về 2 loại côn trùng gây hại quanh năm trên cây hoa, cây cảnh.
TS. Phạm Thị Liên