Với giá trị thu hoạch bình quân đạt 120 - 150 triệu đồng/ha, thậm chí có loại trên 600 triệu đồng/ha, cây dược liệu đang thực sự "thay da đổi thịt" cho nông nghiệp Lào Cai, mang về tổng giá trị gần 1.000 tỷ đồng/năm. Đây là kết quả của chiến lược phát triển bài bản, gắn kết nông dân với doanh nghiệp, đưa Lào Cai thành vùng dược liệu trọng điểm.
Lào Cai-Vùng đất giàu tiềm năng về trồng cây dược liệu
Từ những năm 1960, tỉnh Lào Cai đã được xem là “cái nôi” nghiên cứu và sản xuất dược liệu của miền Bắc với Trại nghiên cứu cây thuốc Sa Pa và Nông trường dược liệu Bắc Hà (trước đây thuộc xã Na Hối, Nậm Mòn).
Tại đây, nhiều loài cây thuốc quý như đương quy, tam thất, đỗ trọng, atiso, hà thủ ô… đã được nghiên cứu, trồng thử nghiệm trên diện tích gần 1.000 ha.
Phát huy lợi thế tự nhiên và truyền thống nghiên cứu đó, tỉnh Lào Cai đã ban hành nhiều cơ chế, chương trình và đề án mang tính dài hạn như Chiến lược phát triển nông nghiệp hàng hóa; Đề án phát triển công nghiệp dược liệu giai đoạn 2021- 2025, tầm nhìn 2030 và Kế hoạch phát triển dược liệu gắn với du lịch - kinh tế xanh.
Đến nay, toàn tỉnh Lào Cai đã hình thành các vùng sản xuất dược liệu tập trung quy mô lớn với tổng diện tích khoảng 6.555 ha, sản lượng đạt trên 30.000 tấn/năm, giá trị ước khoảng 908 tỷ đồng.
Đến nay, toàn tỉnh Lào Cai đã hình thành các vùng sản xuất dược liệu tập trung quy mô lớn với tổng diện tích khoảng 6.555 ha, sản lượng đạt trên 30.000 tấn/năm, giá trị ước khoảng 908 tỷ đồng. Ảnh: Kim Thoa.
Nhiều loại cây cho hiệu quả kinh tế cao, bình quân đạt 120 - 150 triệu đồng/ha, có loại đạt trên 600 triệu đồng/ha. Đặc biệt, 9 loại cây dược liệu của tỉnh đã đạt chứng nhận GACP-WHO, trong đó vùng trồng atiso, đương quy, tam thất hơn 118ha và vùng thu hái chè dây trên 20.000ha do Công ty TNHH MTV Traphaco Sa Pa quản lý.
Từ tri thức bản địa, đồng bào các dân tộc đã tạo ra nhiều sản phẩm đặc trưng mang thương hiệu Tây Bắc như cao atiso, cao đương quy, thuốc tắm người Dao đỏ, trà giảo cổ lam, mỹ phẩm tía tô…
Nhiều sản phẩm được công nhận OCOP cấp tỉnh, góp phần khẳng định thương hiệu “Dược liệu Lào Cai” trên thị trường. Hiện toàn tỉnh có 56 sản phẩm dược liệu đạt chứng nhận OCOP, trong đó có 2 sản phẩm đạt 5 sao quốc gia.
Doanh nghiệp đồng hành phát triển vùng cây dược liệu, chế biến dược liệu
Trên cánh đồng atiso ở phường Sa Pa, chị Giàng Thị Nhứ, người có gần 10 năm gắn bó với cây dược liệu này chia sẻ: “Trồng cây atiso, gia đình tôi có thu nhập trên 300 triệu đồng/năm, cao gấp nhiều lần so với trồng ngô, lúa, cuộc sống ngày càng khá giả hơn”.
Người dân phấn khởi thu hoạch lá atiso. Ảnh: Kim Thoa.
Các doanh nghiệp và hợp tác xã đang giữ vai trò then chốt trong phát triển dược liệu của tỉnh. Công ty TNHH MTV Traphaco Sa Pa hiện có hơn 50ha atiso đạt chuẩn GACP-WHO, chế biến hàng chục sản phẩm OCOP, trong đó sản phẩm cao mềm Actiso và trà Actiso phun sương - đạt OCOP 5 sao quốc gia.
Mỗi năm, Công ty bao tiêu hơn 2.000 tấn dược liệu tươi và 70 tấn dược liệu khô, tạo việc làm ổn định cho hơn 100 lao động trực tiếp và hàng nghìn hộ dân tham gia chuỗi liên kết.
Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp khác cũng tích cực đầu tư vùng dược liệu và hợp tác xã cộng đồng. Chị Tẩn Tả Mẩy - Giám đốc Hợp tác xã Cộng đồng Dao đỏ (xã Tả Phìn), cho biết: “HTX có gần 200 hộ dân tham gia trồng và khai thác cây thuốc tắm, mỗi năm cung cấp khoảng 20.000 lít nước thuốc cùng nhiều sản phẩm từ ngải cứu, chùa dù, đại bi. Bà con vừa có thêm thu nhập, vừa giữ được nghề truyền thống của người Dao đỏ”.
Các doanh nghiệp, Hợp tác xã đầu tư chế biến sâu các sản phẩm dược liệu. Ảnh: Kim Thoa.
Cùng với sự đồng hành của doanh nghiệp, tỉnh đã ban hành các chính sách hỗ trợ đầu tư vùng trồng dược liệu, khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã ứng dụng công nghệ cao, chứng nhận tiêu chuẩn GACP-WHO, phát triển sản phẩm OCOP và mở rộng thị trường xuất khẩu.
Nhờ đó, mô hình liên kết chuỗi giá trị dược liệu ngày càng mở rộng, chiếm khoảng 30% tổng sản lượng toàn tỉnh.
Phát triển công nghiệp dược liệu hiện đại và bền vững
Ngành dược liệu của Lào Cai đang được định hướng phát triển theo hướng “công nghiệp dược liệu xanh”, không chỉ dừng ở trồng trọt mà còn tiến tới chế biến sâu, đa dạng hóa sản phẩm, gắn với du lịch, văn hóa, y học cổ truyền.
Tỉnh đặt mục tiêu trở thành trung tâm vùng về cây dược liệu, thu hút doanh nghiệp đầu tư nhà máy chế biến hiện đại, mở rộng vùng nguyên liệu tại Sa Pa, Bắc Hà, Bát Xát, Văn Bàn… Mỗi vùng được quy hoạch gắn với nhóm cây chủ lực, bảo đảm chất lượng và khả năng cạnh tranh trên thị trường.
Ông Trần Minh Sáng - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh cho biết: “Tỉnh đang xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển dược liệu theo chuỗi giá trị, khuyến khích hợp tác xã, tổ hợp tác và doanh nghiệp đầu tư vùng trồng quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao, hướng tới xuất khẩu.
Cùng với đó, tỉnh chú trọng phát triển các sản phẩm gắn với du lịch và chăm sóc sức khỏe như thuốc tắm người Dao đỏ, tinh dầu, mỹ phẩm thiên nhiên, trà thảo dược…, tạo thêm hướng đi mới cho kinh tế nông nghiệp bền vững”.
Định hướng này phù hợp với Chiến lược quốc gia phát triển dược liệu Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045, góp phần đưa Lào Cai trở thành trung tâm dược liệu xanh của khu vực trung du và miền núi phía Bắc.
Không chỉ mang lại giá trị kinh tế, cây dược liệu còn góp phần bảo vệ rừng, bảo tồn đa dạng sinh học và tri thức bản địa.
Không chỉ mang lại giá trị kinh tế, cây dược liệu còn góp phần bảo vệ rừng, bảo tồn đa dạng sinh học và tri thức bản địa. Ảnh: Kim Thoa.
Nhiều loài như giảo cổ lam, chùa dù, thuốc tắm, chè dây được trồng dưới tán rừng, vừa tạo sinh kế, vừa gìn giữ nguồn gen quý hiếm. Hiện Lào Cai ghi nhận hơn 850 loài cây thuốc, trong đó có 70 loài quý hiếm và đặc hữu như thất diệp nhất chi hoa, hoàng liên gai, tam thất hoang - những nguồn gen cần được bảo tồn và khai thác hợp lý.
Với định hướng đúng đắn, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và người dân, Lào Cai đang từng bước hoàn thiện “chuỗi giá trị xanh” cho cây dược liệu - từ vùng trồng, chế biến, đến thương mại và du lịch trải nghiệm. Đây không chỉ là hướng phát triển nông nghiệp bền vững, mà còn là chiến lược xây dựng thương hiệu địa phương, góp phần đưa Lào Cai trở thành vùng dược liệu trọng điểm của cả nước, khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ dược liệu quốc tế.